Ngũ quả là mâm trái cây dùng để cúng tổ tiên, trưng bàn thờ ngày Tết, cầu mong một năm mới đủ đầy, ấm nom, hạnh phúc. Cách bày mâm ngũ quả đẹp cũng cần phụ thuộc và phong tục vùng miền, loại quả và tránh mắc phải những lỗi bày biện cơ bản.
Các loại trái cây có thể dùng bày ngũ quả ngày Tết
Việt Nam là quốc gia vùng nhiệt đới, vậy nên trái cây rất đa dạng và phong phú. Nếu bạn vẫn đang phân vân không biết nên bày loai quả nào cho đẹp và ý nghĩa thì hãy tham khảo ngay những gợi ý sau:
– Măng cầu: Tròn đầy, cầu mong điều may mắn.
– Dừa: Đọc gần giống “vừa”, mang ý nghĩa vừa đủ, không thiếu thốn.
– Đu đủ: Đủ đầy, thịnh vượng.
– Xoài: Đọc gần giống “xài”, cầu mong thoải mái trong việc tiêu xài, đời sống.
– Các loại quả to tròn như bưởi, dưa hấu: Tròn đầy, chắc chắn, may mắn.
– Thanh long: Tên quả hình tượng rồng gặp mây, cầu sự thăng tiến.
– Các loại quả màu sắc ngoài rực rỡ như táo đỏ, hồng, quýt: Cầu sự may mắn, phú quý.
– Các loại quả nhiều hạt như lựu, na: cầu con đàn, cháu đống
– Lê: Tên gọi khác là mật phụ, ngọt ngào, suôn sẻ
– Sung: Ngụ ỹ sung mãn về mọi đường.
Ngoài ra, bạn có thể lựa chọn các loại quả theo vùng miền. Miễn là ngũ quả bày lên mâm phù hợp thuần phong mỹ tục, đẹp mắt, không mắc phải các lỗi tâm linh theo quan niệm của địa phương.
Cách bày mâm ngũ quả theo phong cách Bắc – Trung – Nam
Với ba miền trải dài đất nước, Việt Nam cũng có 3 phong cách bày mâm ngũ quả theo đặc trưng mỗi vùng. Dưới đây là những đặc điểm cơ bản trong cách bày mâm ngũ quả của mỗi vùng.
Mâm ngũ quả phong cách miền Bắc
Ngũ quả miền Bắc trước nay hướng đến sự hài hòa về màu sắc theo ngũ hành. Cụ thể, một mâm ngũ quả đúng và đủ cần có đủ 5 màu trắng (kim) – xanh (mộc) – đen (thủy) – dỏ (hỏa) – vàng (thổ). Trong đó, các màu có thể được thể hiện qua màu quả hoặc vật dụng trang trí.
Một mâm ngũ quả của người miền Bắc truyền thống thường có 5 loại quả là chuối, bưởi/phật thủ, đào/táo, hồng/ớt và quýt. Với những loại quả này, chuối thường được để dưới làm bện với những nải to, xòe rộng. Ở vùng giữa các nải chuối đặt quả to là bưởi hoặc phật thủ, xung quanh xếp quả vừa như đào, táo, hồng. Cuối cùng là xen kẽ các quả nhỏ như quýt, ớt,…
Mâm ngũ quả của người miền Trung
Miền Trung Việt Nam trước giờ đều không được đa dạng hoa quả như người miền Bắc và Nam. Nhưng cũng chính vì vậy mà mâm ngũ quả của người miền Trung rất độc đáo và nhiều loại quả thú vị mà vẫn đầy đủ ỹ nghĩa.
Chúng ta sẽ thường bắt gặp các loại quả như thanh long, chuối, dưa hấu, mãng cầu, dứa, sung, cam, quýt,… trong mâm ngũ quả miền Trung. Cách bày trí cũng gần tương tự miền Bắc với chuối làm bệ. Ở giữa ta có dứa và thanh long đặt cạnh nhau, xếp xung quanh là cam quýt và một số loại quả khác tùy gia chủ.
Mâm ngũ quả miền Nam
So với 2 miền trên, miền Nam là vùng chú trọng bày biện mâm ngũ quả nhất, đặc biệt là việc chọn quả. Người Nam không bày chuối vì đọc gần giống “chúi” xuống, đi xuống. Đồng bào Nam bộ cũng không bày cam trong “quýt làm cam chịu”.
Về tổng quan, công thức ngũ quả miền Nam được tóm gọn trong câu “Cầu Sung Dừa Dủ Xoài”, mang đủ ý nghĩa cầu mong sung túc đủ đầy cho năm mới yên ấm. Ngoài ra, nhiều gia đình miền Nam cũng bày dứa hay các loại quả nhiều hạt như lựu, na để cầu con cháu đông đúc.
Vì không có chuối làm bệ nên ngũ quả miền Nam thường bài theo hình tháp. Các loại quả vừa, cứng cáp sẽ bày 1-2 lớp ở dưới làm nền. Bên trên, các loại quả to sẽ đặt ở trung tâm, xếp xung quanh là các loại quả nhỏ, mềm.
Gợi ý một số cách bày mâm ngũ quả đẹp
Những lưu ý khi bày mâm ngũ quả ngày Tết
Bên cạnh việc bày biện thật đẹp, mâm ngũ quả khi bày biện cần lưu ý những điều sau:
Bày đủ theo ngũ hành
Ngũ quả trước nay luôn chú trọng và đi theo thuyết ngũ hành. Vậy nên gia đình cần bày đủ hoặc hơn chứ không nên bày thiếu. Cụ thể, bạn có thể chọn hoa quả tượng trưng về màu sắc và tính chất:
– Kim (màu trắng): Dưa lê trắng, lê trắng…
– Mộc (màu xanh lá): Dưa hấu, chuối xanh, xoài xanh, đu đủ xanh, mãng cầu, trái na, trái sung, trái dừa…
– Thủy (màu đen): Nho đen, vú sữa hay những trái cây có màu sậm tối
– Hỏa (màu đỏ): Táo đỏ, trái hồng, trái dừa lửa, thanh long…
– Thổ (màu vàng): Cam quýt vàng, dưa hấu vàng, dưa lê vàng, xoài chín, phật thủ
Không rửa quả trước khi bày
Việc rửa trái cây nhằm mang đến một mâm ngũ quả sạch đẹp. Tuy nhiên, làm như vậy quả dễ bị héo, thối, rửa nhiều còn làm dập quả. Cách hiệu quả hơn là chỉ nên dùng khăn ẩm lau quả cho sạch vỏ ngoài. Khi hạ quả thì có thể rửa trước khi ăn.
Không chọn quả chưa chín
Rất nhiều gia đình chọn quả xanh để có thể bày lâu ngày. Tuy nhiên, điều ngày không đúng với tâm linh, phong thủy và quan niệm truyền thống. Các quả xanh trong mâm ngũ quả thường là quả có vỏ xanh chứ không phải xanh chưa chín. Việc bày quả chưa chín mang ý nghĩa không trọn vẹn, không viên mãn.
